Abstract: The subject of the publication are the results of research and analysis of late Roman portals in the church of St James the Apostle and the Dominicans monastery in Sandomierz. The architectural assumption captivates with the simplicity of the brick building and architectural detail, and the value of the medieval building and its details was appreciated already in the mid-19th century. Subsequent discoveries in the 1st and 2nd half of the 20th century confirmed the medieval origin of not only the church, but also the remains of the monastery buildings. The architectural style of the surviving portals and their relics represents one of the first examples of brick, late-Roman architecture in the Małopolska region.
B I B L I O G R A F I A[1] Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, w drodze, Poznań 2003. [2] Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, J. Kłoczowski (red.), t. 1, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Warszawa 1975. [3] Buko A., Najstarsze klasztory dominikańskie w przestrzeni ośrodków wczesnomiejskich na ziemiach polskich, [w:] D.A. Dekański, A. Gołembnik, M. Grubka OP (red.), Dominikanie. Gdańsk – Polska – Europa. Materiały z konferencji międzynarodowej pt. Gdańsk i Europejskie Dziedzictwo. Zakon Dominikanów w Dziejach Gdańska, Dominikańskie Centrum
św. Jacka, Bernardinum, Gdańsk–Pelplin 2003, s. 287–306. [4] Długosz J., Dziejów polskich ksiąg dwanaście, t. 2, przekł. K. Mecherzyńskiego, drukarnia „Czasu” W. Kierchmaiera, Kraków 1868. [5] Widoki zabytków Starożytności w Królestwie Polskim służące do objaśnienia opisu tychże starożytności, sporządzonego przez Delegacyę wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane. Atlas 1. Gubernia Radomska. Powiaty: Kielecki, Miechowski, Olkuski, i Stopnicki, 1850 [współczesne wydanie oprac. zbiorowe pod red. J. Kowalczyka, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Rycin, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków]. [6] Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844–1855), t. 2, Gubernia Radomska, Opisy Zabytków Starożytności w Guberni Radomskiej przez Delegacyą Wysłana z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach 1844 i 1846 zebrane, rysunki w dwóch osobnych atlasach zawartemi objaśnione, 1850 [współczesne wydanie oprac. K. Guttmejer, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Rycin, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2010]. [7] Gerson W., Ceramika. Wyroby z gliny palonej i zastosowanie ich w budownictwie, „Tygodnik Ilustrowany (Warszawa)” 1871, t. 7, nr 167, (11 marca 1871), s. 112–115. [8] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, nr 153/N 1468, 25 XI 1877, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu. [9] Gołubiewowa Z., Kościół dominikański pw. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna, [w:] J. Kłoczowski (red.), Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, t. 2, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze, Warszawa 1975, s. 10–196. [10] Łuszczkiewicz W., Kościół św. Jakuba w Sandomierzu – zabytek budownictwa ceglanego XIII w., „Sprawozdania Komisyi do badania Historyi Sztuki w Polsce” 1881, t. 2, z. 2, s. 27–52. [11] Łuszczkiewicz W., Architekci zakonni XIII w. w Polsce i pozostałe ich prace, odbitka z „Rocznika Akademii Umiejętności” za rok 1889, Kraków 1890, s. 1–26. [12] Wojciechowski J., Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, „Przegląd Techniczny” 1910, t. 48, nr 16, s. 207–210. [13] Świechowski Z., Budownictwo romańskie w Polsce. Katalog zabytków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963. [14] Świechowski Z., Znaczenie Włoch dla polskiej architektury i rzeźby romańskiej, „Rocznik Historii Sztuki” 1965, t. 5, s. 47–88. [15] Świechowski Z., Sztuka romańska w Polsce, Arkady, Warszawa 1982. [16] Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce. Bibliografia, DiG, Warszawa 2001. [17] Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, DiG, Warszawa 2009. [18] Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., M. Walicki (red.), PWN, Warszawa 1971. [19] Zachwatowicz J., Architektura późnoromańska w wieku XIII, [w:] M. Walicki (red.), Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w., t. 1, cz. 2, PWN, Warszawa 1971, s. 71–194. [20] Gołubiewowa Z., Architektura dominikańska XIII w. w Polsce, „Nasza Przyszłość” 1973, t. 39, s. 193–212. [21] Makarewicz S., Podominikański kościół i klasztor św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu. Przewodnik, wydawnictwo Diecezjalne, Sandomierz 1979. [22] Makarewicz S., Fundacje i dzieje kościoła św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, „Studia Sandomierskie. Filozofia – Historia – Teologia” 1981, t. 2, s. 302–304. [23] Makarewicz S., Wypisy źródłowe do dziejów kultury artystycznej dominikanów sandomierskich w XVIII w., „Studia Sandomierskie. Filozofia – Historia – Teologia” 1982, t. 3, s. 493–513. [24] Kunkel R., Materiały do historii architektury polskiej w zbiorach Archiwum Generalnego Dominikanów w Rzymie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1990, t. 35, z. 1–2, s. 65–71. [25] Kunkel R., Późnoromańskie klasztory zakonu braci mniejszych i braci kaznodziejów w Małopolsce. Uwagi na marginesie projektu rewaloryzacji i adaptacji wschodniego skrzydła klasztoru dominikanów św. Jakuba w Sandomierzu, [w:] T. Janiak (red.), Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje. Materiały Sesji zorganizowanej przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, 10–12.04.2008, Biblioteka Muzeum Początków Państwa Polskiego, Gniezno 2009, s. 587–609. [26] Woźniak K., Kraj w obrazach – zbiór fotografii, Wydawnictwo M. Arcta, Kraków 1898. [27] Juszczyk E., Zespół podominikański pw. św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, Sandomierz 1990, [mpis w archiwum WKZ w Kielcach, delegatura w Sandomierzu].[28] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, Nr 5523/63/570, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu. [29] Kościół św. Jakuba w Sandomierzu, Nr 5733/63, Archiwum Diecezjalne Diecezji Sandomierskiej w Sandomierzu. [30] Rożek M., Idee i symbole sztuki chrześcijańskiej, WAM, Kraków 2010. [31] Bojęś-Białasik A., Odkrycie późnoromańskiego portalu ceglanego w klasztorze oo. Dominikanów w Krakowie, „Wiadomości Konserwatorskie” 2014, nr 38, s. 96–102. [32] Płuska I., 800 lat cegielnictwa na ziemiach polskich – rozwój historyczny w aspekcie technologicznym i estetycznym, „Wiadomości Konserwatorskie” 2009, nr 26, s. 26–54. [33] Linette E., Zabytek wczesnogotyckiego budownictwa w Poznaniu, [w:] J. Wiesiołowski (red.), Nasi dominikanie, wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2004, s. 43–58. [34] Linette E., Materiały. Zabytek wczesnogotyckiego budownictwa w Poznaniu, „Przegląd Zachodni” 1953, nr 6–8, s. 466–479. [35] Linette E., Rekonstrukcja portalu kościoła podominikańskiego, „Ochrona Zabytków” 1965, R. 18, z. 4, nr 71, s. 35–42. [36] Linette E., Rekonstrukcja portalu kościoła podominikańskiego, [w:] J. Wiesiołowski (red.), Nasi dominikanie, wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2004, s. 59–67. [37] Łużyniecka E., Architektura klasztorów cysterskich. Filie lubiąskie i inne cenobia śląskie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2002. 
Pełny tekst