Abstract: The preservation and protection of monuments constitute a way of preserving cultural heritage for future generations.
The survival of a monument depends on its care and protection. In any case, the preservation authorities supervise the protection of buildings listed in the register of monuments. Taking care of monuments, which is the legal obligation of the property owner or possessor, is associated with care and ongoing maintenance of the monument, that is, its conservation, while protection includes specific actions of public administration authorities to ensure all conditions that enable the permanent preservation of monuments and to prevent any threats that may cause damage to the value of monuments. These activities represent a wider range of treatments and renovation work, very often undertaken with a particular type of immovable monuments, such as sacred buildings. Nowadays, work on monuments has a different scope. The chapter presents conservation and restoration work done
on stone and brick buildings. The type of work and its scale is strongly influenced by the historic value of the building. Despite this, the scope of conservation work often depends on the financial outlays or the general threat of the monument’s impairment and the need to carry out conservation work, as well as the safe use of the buildings. The author illustrates the topic area by presenting the most common work and preservation solutions at historic sacred buildings in selected examples from the Świętokrzyskie region. The work done since the beginning of the 21st century demonstrates the common conservation practice in facilities with the same function as well as its effects.
B I B L I O G R A F I A[1] Pedrycz W., Glińska N., Młynarski Ł., Rek J., Raport o stanie zachowania zabytków nieruchomych w województwie świętokrzyskim. Zabytki wpisane do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), Warszawa 2017.
[2] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568).
[3] Osuszanie zawilgoconych murów. Identyfikowanie różnych form wilgoci w budynkach. Osuszanie murów z użyciem
kremu Dryzone Suchy Mur Icopal, publikacja opracowana na podstawie materiałów i za zgodą firmy Safeguard Europe Ltd., X 2009
(dostęp: 18.04.2020 r.).
[4] Rirsch E., Podciąganie kapilarne (dostęp: 18.04.2020 r.).
[5] Łukaszewicz J.W., Konserwacja kamienia w architekturze i rzeźbie sakralnej, „Informator Budowlany – Murator. Obiekty sakralne” 2016, numer specjalny, 2, ISSN 2450-908X, s. 47–52.
[6] Tajchman J., Konserwacja zabytków architektury – uwagi o metodzie, „Ochrona Zabytków” 1995, 48/2 (189), s. 150–159.
[7] (dostęp: 19.04.2020 r.).
[8] Małachowicz E., Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994.
[9] (dostęp: 19.04.2029 r.).
[10] (dostęp: 19.04.2020 r.).
[11] Doroz-Turek M., Średniowieczna architektura Kościoła Zakonnego Joannitów w Zagości [w:] Z Jerozolimy nad Nidę – dzieje Zakonu Joannitów w Zagości, Pińczowskie Spotkania Historyczne, Pińczów 2015, s. 94–112.
[12] Doroz-Turek M., Zakon Joannitów w Polsce. Początki architektury średniowiecznej na ziemi świętokrzyskiej [w:] Sztuka
w Świętokrzyskiem. Średniowiecze i czasy nowożytne, pod red. Rosińskiego P., Suchojada H., Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Biblioteka Uniwersytecka, Kielce 2017, s. 17–32.
[13] Projekt budowlany remontu i renowacji elewacji kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela w Zagości, oprac. mgr inż. arch. Kumor Z., grudzień 2011, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
[14] Żenczykowski W., Budownictwo ogólne, t. 1, Materiały i wyroby budowlane, Warszawa 1986.
[15] Sobkowska D., Zastosowanie zapraw wapienno-trasowych do uzupełniania ubytków w kamiennych obiektach zabytkowych, „Ochrona Zabytków” 1998, 51/1 (200), s. 43–46.
[16] Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Zagości. Konserwacja elewacji, dokumentacja opisowa i fotograficzna, oprac. Piotrowski A., Opiłło B., IV–XII 2011, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
[17] Projekt budowlany remontu elewacji kościoła parafialnego pw. św. św. Piotra i Pawła w Kijach, oprac. mgr inż. arch. Cedro J., Kielce 1994 r., archiwum Wojewódzkiego Urzędu
Ochrony Zabytków w Kielcach.
[18] Ekspertyza techniczna dotycząca stanu zachowania zabytkowego parafialnego kościoła pw. św. Mikołaja, oprac. mgr Słoń J., Kielce kwiecień 2000, archiwum Wojewódzkiego
Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
[19] Program prac konserwatorskich elewacji frontowej i południowej kościoła pw. św. Mikołaja w Starym Korczynie, oprac. mgr Komornicka-Chudzik M., mgr Mamoń A., mgr Pierzchalska K., Kraków wrzesień 2009, archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
[20] Projekt budowlany remontu i konserwacji kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja w Starym Korczynie, oprac. inż. Słoń J., kwiecień 2009, mps archiwum Wojewódzkiego Urzędu
Ochrony Zabytków w Kielcach.
[21] Kościół pw. św. Jakuba i klasztor podominikański w Sandomierzu, dokumentacja opisowo-fotograficzna prac remontowo-konserwatorskich prowadzonych w 1991 r., oprac. Polanowski L., Zub J., Sandomierz 1992, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, delegatura w Sandomierzu.
[22] Kościół pw. św. Jakuba i klasztor podominikański w Sandomierzu. Wschodnie skrzydło klasztoru. Elewacja zachodnia, sprawozdanie z badań architektonicznych, IV–V 1992 r., oprac. Polanowski L., Zub J., Sandomierz–Tarnobrzeg 1992, mps archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach.
[23] Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, pod red. Gołembnika A. i Lisaka M., Kraków-Warszawa 2019.
[24] van Hees Rob P.J., Facade treatments of historical buildings
limiting the risks, 8th International Symposium on the Conservation of Monuments in the Mediterranean Basin: Monument Damage Hazards & Rehabilitation Technologies (ΕΜΠ, Παν. Πατρών, ΤΕΕ – Τμ. Δυτικής Ελλάδας, 31Μαΐου – 2Ιουνίου 2010, Πάτρα)
(dostęp: 19.04.2020 r.). 