Streszczenie: W artykule przedstawiono wyniki badań, których celem było określenie zmian parametrów geometrycznych rozpęczanych zwężek z rur stalowych o różnych grubościach ścianek So = 1,5, 2, 3 mm (So/D = 0,05; 0,07; 0,10) oraz kątach rozwarcia alfa = 30; 45; 60 stopni. W ich ramach porównano zmiany grubości ścianek na przekrojach wzdłużnych rozpęczanych zwężek z przemieszczeniem stempla Delta/l = 20 mm, wraz z odpowiadającymi im przebiegami sił nacisku, a także określono maksymalne współczynniki rozpęczania do momentu pękania. Charakter zmian rozkładów grubości ścianek zwężek rurowych rozpęczanych z przemieszczeniem Delta/l = 20 mm (Deltal/l0 = 0,36) przy różnych alfa i s0/D jest bardzo podobny. W walcowej części zwężki występuje niewielkie pogrubienie ścianki. Z kolei w rozpęczonej części następuje zmniejszenie grubości ścianki w porównaniu z grubością początkową s0. Maksymalne pocienienie ścianki stwierdzono na czole stożkowej części zwężki i nie różniło się istotnie od wartości sk obliczonych ze wzoru. Siła nacisku przy rozpęczaniu zwężek rośnie wraz ze względnymi stosunkami Delta/l/l0, s0/D oraz kątem rozwarcia alfa. Maksymalną jej wartość stwierdzono dla największego stosunku s0/D = 0,10 i kąta alfa = 60 stopni. Nie zauważono istotnego wpływu kątów rozwarcia alfa oraz względnych grubości ścianki s0/D na wartości współczynnika kr1 określającego początek fałdowania rurowej części zwężki. Stwierdzono, że obliczone wartości współczynników rozpęczania do momentu pękania rozpęczanej części zwężki kr2 są zaniżone w stosunku do uzyskanych w oparciu o eksperyment współczynników kr3, dla badanych względnych grubości ścianki s0/D = 0,05; 0,07; 0,10 oraz kątów rozwarcia alfa = 30; 45; 60 stopni.
Abstract: The paper presents experimental results that concern bulge forming of R35 steel reducing pipes whose relative wall thickness were s0/D = 0.05; 0.07; 0.10 (where s0 is the wall thickness and D is outer diameter of tube segments) and angles of flare alpha = 30; 45; 60 degrees. The aim of experimental investigations was to determine the change of geometrical parameters in bulged reducing pipes. The paper gives the comparison changes in the distribution of wall thickness in longitudinal sections of bulged reducing pipes at displacement of punch Delta/l = 20 mm and force waveforms. The comparison of thickness distribution in bulged reducing pipes at displacement of punch Delta/l = 20 mm (at upsetting ratio Delta/l/l0 = 0.36; where Delta/l is displacement of punch and l0 is initial length of tube segment) and different angles alpha and relative ratios s0/D indicates a similar character of changes. A small the wall thickening is occurred in cylinder part of reducing pipe and the wall thinning in bulging part. Maximum the wall thinning is observed on the face of conical reducing part and it did not demonstrate relevant differences from calculated wall thickness sk. The force for bulge forming of reducing pipes increases with relative ratios Delta/l/l0, s0/D and with the angle of flare alpha. The maximum value of the force was found at higher relative wall thickness s0/D = 0.10 and angle alpha = 60 degrees. It was observed that the angle alpha and relative ratios s0/D did not influenced significantly on magnitude of the bulging ratio kr1 (which defines beginning of creasing cylinder part of reducing pipe).
B I B L I O G R A F I A1. Romanowski W. P.: Poradnik obróbki plastycznej na zimno. Wydaw. Nauk.-Techn. Warszawa 1976.
2. Bednarczyk J.: Możliwości plastycznego kształtowania rur metodą elektrodynamiczną. Rudy Metale 2000, t. 45, nr 10-11, s. 560-563.
3. Sobociński M.: Kształtowanie elementów rurowych w polu elektromagnetycznym. Rudy Metale 2000, t. 45, nr 10-11, s. 563-565.
4. Chałupczak J., Miłek T.: Zmiany grubości ścianek w przekrojach różnoprzelotowych jednostronnych i dwustronnych łączników skośnych rozpęczanych hydromechanicznie z rur. Rudy Metale 2008, t. 53, s. 610-615.
5. Matwiejew A. D.: Kowka i sztampowka. Listwowaja sztampowka. T. 4, Moskwa 1987.
6. Chałupczak J., Pacanowski J., Miłek T.: Ocena możliwości wykonania zwężek rurowych metodą obciskania oraz walcowania na walcarce profilowej mimośrodowej WPM-120. Rudy Metale 1998, t. 43, nr 10, s. 486-490.
7. Chałupczak J.: Kształtowanie trójników stosowanych w przemyśle chemicznym i energetyce metodą rozpęczania hydromechanicznego. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo--Technicznej. Nowe uruchomienia w branży armatury przemysłowej. Kielce-Ameliówka 1996. 
YADDA/CEON