Streszczenie: Zbiorniki wodne ulegają zamuleniu z różną intensywnością. W obrębie ich czasz akumulowany jest materiał allochtoniczny (powstały poza obszarem sedymentacji), jak również autochtoniczny (utworzony w miejscu sedymentacji). W związku z powyższym po pewnym czasie wymagają one odmulenia. Powstaje wówczas problem zagospodarowania osadów wydobytych z dna zbiornika. Możliwość i sposób wykorzystania osadów dennych zależy od ich cech chemicznych, a zwłaszcza od zawartości metali ciężkich. Właściwości chemiczne osadów zależą w dużej mierze od charakteru zlewni zbiornika, stopnia jej zurbanizowania, a także warunków klimatycznych. W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości metali ciężkich w osadach dennych zbiornika Suchedniów. Akwen ten charakteryzuje się niewielką głębokością średnią, wynoszącą 1,05 m oraz średnim rocznym przepływem w profilu zapory równym 0,63 m3·s-1. Na obszarze zlewni dominują lasy 45% powierzchni zlewni, pola orne - 18%, a udział terenów zabudowanych nie przekracza 5%. W latach 2009-2011, na skutek składowania w pobliżu lokalnych cieków mas ziemnych, powstałych podczas budowy trasy ekspresowej S-7, doszło do jego intensywnego zamulenia, a ilość odłożonego materiału oszacowano na około 7,8 tys. m3. Do badań pobrano 9 próbek osadów, w których oznaczono zawartość następujących metali ciężkich: Pb, Cr, Cd, Cu, Ni, Zn, Fe, Mn. Osad pobrano w stanie quasi-nienaruszonym, do przezroczystych cylindrów, za pomocą próbopobieraka "Eijkelkamp", co umożliwiło wykonanie analiz w warstewkach osadu o wysokości 20 cm. W celu oceny stanu zanieczyszczeń osadów metalami ciężkimi obliczono indeks geoakumulacji, współczynnik oraz stopień ich zanieczyszczenia. Określono także (na podstawie tabel dopuszczalnego, chemicznego zanieczyszczenia gleb) możliwość rolniczego wykorzystania osadów po ich wydobyciu z misy zbiornika.
Abstract: Water reservoirs become silted at various intensity levels. Within the reservoir bowls, both allochtonic (built up outside the sedimentation area) and autochtonic (built up at the sedimentation area) matter is accumulated. As a result, reservoirs need desilting after a while. Then a problem arises how to manage the sludge removed from the reservoir bottom. The chemical properties of the bottom sludge, and particularly the content of heavy metals, decide whether it will be possible to use the sludge and in what way. The chemical properties of the bottom sludge depend, to a far extent, on the character of the reservoir basin, the level of its urbanisation, and also on the climatic conditions. The paper presents the results of investigations into the content of heavy metals in the bottom sediments in the Suchedniów water reservoir. This water body is characterised by small mean depth of 1.05 m and mean annual flow across the dam profile of 0.63 m3·s-1. Forests dominate in of the reservoir basin covering 45% of its area, arable land constitutes 18%, and the percentage of built-up area does not exceed 5%. In recent years (2009-2011), the water reservoir has become much silted because of storing large soil masses near the local watercourses during the construction of S-7 expressway. The amount of stored soil is estimated at 7.8 thousand m3. For investigations, nine bottom sediments samples were collected, in which the content of the following heavy metals: Pb, Cr, Cd, Cu, Ni, Zn, Fe, Mn was determined. Quasi-undisturbed sludge was taken into transparent cylinders with Eijkelkamp sampler, which made it possible to conduct analysis in sediment layers 20 cm in height. In order to evaluate the sediment pollution with heavy metals, the geoaccumulation index, the pollution coefficient and level were calculated. On the basis of admissible chemical soil pollution tables, the possibility of the sludge use in agriculture after extracting it from the reservoir bowl was assessed.
B I B L I O G R A F I A[1] Yousef YA, Lin L, Lindeman W, Hvitved-Jacobsen T, Science Total Environ. 1994
146-147:485-491. DOI:10.1016/0048-9697(94)90273-9.
[2] Kajak Z. Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN
2001.
[3] Wardas M, Budek L. Rybicka EH. Appl Geochem. 1996
11(1-2):197-202. DOI: 10.1016/0883-2927(95)00087-9.
[4] Królikowski A, Garbarczyk K, Gwoździej-Mazur J, Butarewicz A. Osady powstające w obiektach kanalizacji deszczowej. Monografia 35. Lublin: PAN
2005.
[5] Kozlovska J, Petraitis E, Šerevičienė V. Proc ECOpole'
12. 2012
6(1):99-103. DOI:10.2429/proc.2012.6(1)013.
[6] Rossa L, Sikorski M. Ochr Środow. 2006
2:47-52.
[6] Rossa L, Sikorski M. Ochr Środow. 2006
2:47-52.
[7] Bąk Ł, Górski J, Górska K, Szeląg B. Ochr Środow. 2012
34(2):49-52.
[8] Tekin-Özan S. Environ Monit Assess. 2008
145:295-302. DOI: 10.1007/s10661-007-0038-z.
[9] Bąk Ł, Górski J, Szeląg B. Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus. 2012
11(1):23-36.
[10] Bąk Ł, Dąbkowski SL, Górski J. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 2011
11(4):19-30.
[11] Atlas Hydrologiczny Polski. T. 1. Red. Stachý J. Warszawa: Wyd. Geologiczne
1987.
[11] Atlas Hydrologiczny Polski. T. 1. Red. Stachý J. Warszawa: Wyd. Geologiczne
1987.
[12] Diatta JB, Grzebisz W, Apolinarska K. EJPAU. Environ Develop. 2003
6(2):1-9.
[13] Müller G. Umschau. 1979
79:778-783.
[14] Håkanson L. Water Res. 1980
14:975-1001.
[14] Håkanson L. Water Res. 1980
14:975-1001.
[15] Tarnawski M, Michalec B. Badania wybranych metali ciężkich w osadach dennych zbiorników wodnych Małopolski i Podkarpacia. Meteorologia, Hydrologia, Ochrona Środowiska - kierunki badań i problemy. Seria Monografie. Warszawa: IMGW
2008: 392-397.
[16] Wiatkowski M, Ciesielczuk T, Kusza G. Ecol Chem Eng. 2008
15(12):1369-1376.
[17] Kostecki M, Domurad A, Kowalski E, Kozłowski J. Arch Ochr Środow. 1998
24(2):73-81.
[18] Bojakowska I, Gliwicz T, Sokołowska G. Wyniki monitoringu geochemicznego osadów wodnych w Polsce w latach 1998 i 1999. Warszawa: Bibl Monit Środ IOŚ
2000.
[19] Bojakowska I. Przegl Geolog. 2001
49:213-218.
[19] Bojakowska I. Przegl Geolog. 2001
49:213-218. 
YADDA/CEON