Streszczenie: W artykule przedstawiono wyniki badań doświadczalnych rozpęczania hydromechanicznego stalowych łączników skośnych z jednostronnym oraz dwustronnym odgałęzieniem o średnicy części rurowej D = 32 mm i średnicy króćca d = 29 mm oraz kącie rozwarcia między korpusem a króćcem wynoszącym ? = 70 stopni. Na ich podstawie stwierdzono, że przy stałym stosunku spęczania Δl/l0 = 0,32 i podobnej zmianie ciśnienia długość króćców h w łącznikach jednostronnych nieznacznie wzrasta wraz z długością początkową rury l0 natomiast nie ma istotnych różnic w uzyskiwanych przebiegach sił nacisku. Przy stałym stosunku Δl/l0 = 0,44 rozpęczanie hydromechaniczne łączników z dwustronnym odgałęzieniem wymaga zastosowania większego ciśnienia niż dla łączników jednostronnych, przy czym uzyskane siły nacisku są mniejsze dla łączników dwustronnych. Charakter zmian grubości łącznika jest taki sam, pomimo zwiększenia stosunku spęczania z Δl/l0 = 0,32 na Δl/l0 = 0,44. Względny stosunek pogrubienia s/s0 jest większy dla łącznika rozpęczanego z większym Δl/l0.
Abstract: The method of hydromechanical bulging of pipe connections was patented in 1973. It was used by the patent author for the research on steel T-pipes and cross-joints. The process of hydromechanical bulge forming is a variety of liquid pressure forming. It consists in placing a tube segment in a die-cavity, pouring some liquid over it and sealing the faces. As a result the liquid pressure rises and the pipe is upset. As a result, we obtain bulged a pipe connections with identical or different branch and outer diameters. The characteristic feature is that it makes use of the external upsetting force, which considerably simplifies the material flow in the radial direction and prevents the wall from thinning in the bulging area. The basic parameters of the hydromechanical process of bulge forming are: liquid pressure and axial loading. Hydromechanical bulging is applied mainly to the series production of hydraulic installation and sanitary facilities including tubes with a changeable diameter, T-pipes and cross-joints. There are presented the experimental results of bulge forming of the steel one-sided and two-sided skewed pipe connections at diameter D = 32 mm and diameter of branch d = 29 mm and ? = 70 degrees. It has been established that for constant ratio Δl/lo = 0.32 and for similar pressure change branches lenght h in one-sided pipe connections increases together with the initial pipe lenght too. It has been also established that there are not any significant differeces in obtained changes of forces. Characteristic of the change of the pipe connection thickness is the same, despite increasing the ratio from Δl/l0 = 0.32 to Δl/l0 = 0.44. Relative thickness ratio s/s0 is higher for the pipe connection hydromechanically bulged with higher Δl/l0. The parameters of technology (pressure of liquid, force) were determined, which may be directives to implement it into production.
B I B L I O G R A F I A1. Chałupczak J.: Rozpęczanie hydromechaniczne w zastosowaniu do kształtowania trójników i czwórników. Zeszyty Naukowe Politechniki Świętokrzyskiej. Mechanika, 1986, nr 39. s. 124 [rozprawa habilitacyjna].
2. Chałupczak J: Parametry technologiczne i możliwości rozpęczania hydromechanicznego z rur łączników wielowylotowych. Zeszyty Naukowe Politechniki Świętokrzyskiej. Mechanika, 1995, nr 55, s. 17÷24.
3. Wasiunyk P., Chałupczak J.: Sposób wykonywania trójników metalowych oraz urządzenie do wykonywania trójników metalowych. Patent nr 98401.
4. Chałupczak J., Miłek T.: Selected problems of the research on hydromechanical bulge forming of copper cross-joints. Materiały 5-th European Conference of Young and Science Workers in Transport and Telecommunications. Section 5. Material Engineering. Mechanical Engineering Technologies. Zilina 23÷25.06 2003. Słowacja, p.35÷38.
5. Chałupczak J., Miłek T.: Comparison of simulation and experimental results of hydromechanical bulge forming of copper cross joints. Materiały 6-th European Conference of young and science workers in transport and Telecommunications. Zilina 27÷29.06 2005, Słowacja, p. 221÷224.
6. Miłek T.: Badania wybranych parametrów hydromechanicznego rozpęczania czwórników równo- i różnoprzelotowych z miedzi. Rudy Metale 2002, t. 47, nr 10/11, s.536÷539.
7. Miłek T.: Badania rozpęczania hydromechanicznego czwórników równo- i różnoprzelotowych z miedzi. Politechnika Świętokrzyska, 2004 [praca doktorska].
8. Cendrowicz J.: POM-16 program obsługi eksperymentów badawczych. Instrukcja obsługi. Politechnika Świętokrzyska 2000. 
YADDA/CEON